I. Bệnh do vi rút gây hại

1. Bệnh cứng trái/hóa bần vỏ trái (EAPV)
* Triệu chứng: Lá bị khảm vàng, lốm đốm, quăn queo biến dạng. Quả cũng bị méo mó biến dạng và gây hóa gỗ.
* Môi giới truyền bệnh: Rầy mềm
* Biện pháp phòng trừ:

Biện pháp canh tác

• Chọn cây giống sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng từ những đơn vị sản xuất có uy tín.
• Không trồng cây giống (giâm, chiết, ghép) ở những cây có triệu chứng bệnh, ở những khu vực đã nhiễm bệnh.
• Loại bỏ nguồn bệnh ra khỏi vườn bằng cách nhổ bỏ các cây có triệu chứng bị nhiễm.
• Tiêu hủy một số loài cỏ dại trong vườn chanh dây có triệu chứng bệnh vi rút.
• Trong quá trình cắt tỉa từng cây cần có biện pháp xử lý tiệt trùng các dụng cụ bằng nước tẩy Javel (liều lượng 50 ml nước Javel + 1 lít nước sạch) để tránh lây nhiễm vi rút từ cây cây bị bệnh sang cây khỏe.
• Tỉa lá già, tiêu hủy lá có rầy mềm gây hại. Nếu mật độ rầy mềm thấp, nhặt và tiêu hủy các phần có rầy gây hại. Sau thu hoạch nên thu dọn sạch tàn dư thực vật.
• Không nên bón nhiều phân đạm, tưới đủ ẩm trong mùa khô.
• Trồng cây chắn gió xung quanh vườn để hạn chế sự tái xâm nhiễm của rầy từ nơi khác đến, vì gió cũng có tác dụng ảnh hưởng đến sự phát tán và di chuyển của rầy trưởng
  thành.
• Bảo vệ cây con không bị côn trùng môi giới xâm nhập truyền bệnh vi rút bằng lưới chuyên dụng hoặc trồng trong nhà lưới chống côn trùng.
• Tránh trồng xen với cây trồng là ký chủ ưa thích của rầy mềm như cà tím, ớt, khoai tây, thuốc lá và dưa chuột. Hạn chế trồng cây trên nền đất đã được trồng những cây này ít nhất trong 03 tháng.

Biện pháp sinh học

• Bảo tồn các loài thiên địch của rầy mềm như bọ rùa, ấu trùng ruồi ăn mồi, kiến, nhện, nấm…
• Cần thường xuyên thăm vườn để kịp thời phát hiện các loại rầy chích hút, đặt biệt là các giai đoạn ra đọt non, lá non; Tiến hành phun thuốc trừ rầy ở những cây/ khu vực có mật số rầy cao nhằm tránh lây lan và truyền bệnh vi rút cho cả vườn.
• Nên sử dụng thuốc trừ sâu sinh học : những thuốc có hoạt chất như Abamectin, Amamectin….
• Phun đúng thời điểm: Phòng trừ sự lây lan bệnh qua môi giới bằng cách kiểm soát rầy mềm qua các đợt đọt non.

Biện pháp hóa học:

• Rầy mềm nhân mật số rất nhanh nên thường xuyên kiểm tra đồng ruộng để phát hiện kịp thời khi thấy xuất 1-2 con/lá và phòng trị theo bốn đúng lúc thì cũng tương đối dễ diệt.

• Sử dụng thuốc trừ sâu rầy như: Buprofezin (Applaud 10 WP…), Etofenprox (Trebon 10 EC…), Indoxacarb (Indosuper 150 SC…), Cyantraniliprole (Benevia 100 OD)…Liều lượng theo khuyến cáo.

2.Bệnh quăn lá PaLCuGDV
* Triệu chứng: Bệnh xuất hiện với triệu chứng như lá vàng, lốm đốm, khảm nhẹ, các lá non hơi cong hoặc biến dạng
* Môi giới truyền bệnh: Bệnh lan truyền qua rầy phấn trắng (white fly) Bemisia tabaci dưới hình thức lan
truyền bền vững.
* Biện pháp phòng trừ
Biện pháp canh tác

• Sử dụng cây giống sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng từ những đơn vị sản xuất có uy tín.
• Không nhân giống (giâm, chiết, ghép) ở những cây có triệu chứng bệnh, ở những khu vực đã nhiễm bệnh.
• Bảo vệ cây con không bị côn trùng môi giới xâm nhập truyền bệnh vi rút bằng lưới chuyên dụng hoặc trồng trong nhà lưới chống côn trùng.
• Trong quá trình cắt tỉa từng cây cần có biện pháp xử lý tiệt trùng dụng cụ bằng nước tẩy Javel (pha 50 ml Javel với 1 lít nước sạch) để tránh lây nhiễm vi rút từ cây cây bị bệnh sang cây khỏe.
• Phòng trừ sự lây lan bệnh qua môi giới bằng cách kiểm soát rầy phấn trắng.
• Tránh trồng xen với cây trồng là ký chủ ưa thích của rầy trắng như thuốc lá, đu đủ và cây thuộc họ bầu bí, họ cà.
• Nên dọn sạch cỏ trên vườn, tránh tạo điều kiện cho cây ký chủ của rầy trắng phát triển.
• Giai đoạn cây con nên bảo vệ trong vải mùng trắng (trong) cho từng cây hoặc trồng trong nhà lưới (Đài Loan).
• Treo bẫy dính màu vàng trong vườn để bắt rầy phấn trắng và dự báo 1-2 con/lá, tiến hành phun thuốc. Bẫy được treo ở độ cao khoảng 30 cm từ mặt giàn. Thời gian thay bẫy mỗi hai đến ba tuần/lần.

Biện pháp hóa học: Sử dụng thuốc trừ sâu như Buprofezin (Applaud 10 WP…), Etofenprox (Trebon 10 EC…), Indoxacarb (Indosuper 150 SC…), Cyantraniliprole (Benevia 100 OD)…Liều lượng theo khuyến cáo.
3.Bệnh quăn lá EuLCV
* Triệu chứng: Triệu chứng nhiễm bệnh tương tự với cây chanh dây bị nhiễm bệnh PaLCuGDV.
* Môi giới truyền bệnh: Bệnh lan truyền qua rầy phấn trắng (white fly) Bemisia tabaci dưới hình thức lan
truyền bền vững.
* Biện pháp phòng trừ: Biện pháp quản lý tương tự như với bệnh do PaLCuGDV.

II. Bệnh do nấm, vi khuẩn gây hại

1.Bệnh đốm dầu do vi khuẩn Pseudomonas passiflorae và Pseudomnas syringae

*Biện pháp canh tác

• Sau khi thu hoạch, thu gom sạch tàn dư của cây, đặc biệt là những cây bị bệnh và cỏ trên vườn đem tiêu hủy để hạn chế nguồn bệnh trên đồng ruộng cho vụ sau.
• Trồng theo phương pháp cải tiến để vườn luôn thông thoáng, giảm ẩm độ trong vườn hạn chế vi khuẩn phát triển gây hại.
• Bón phân cân đối giữa đạm, lân và kali, tăng cường bón thêm phân hữu cơ, vôi bột và phân kali hoặc tro trấu cũng có tác dụng làm giảm tác hại của bệnh.
• Kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện và nhổ bỏ sớm những cây bị bệnh đem tiêu hủy tránh lây lan ra cây khác. Sau khi nhỏ bỏ bón vôi bột vào chỗ vừa nhổ để khử trùng đất.

*Biện pháp hoá học: Khi xuất hiện bệnh sử dụng các thuốc có hoạt chất: Copper hydroxide, Kasugamycin, Ningnanmycin ….phun trừ bệnh, phun theo liều lượng khuyến cáo. Chú ý đảm bảo thời gian cách ly.
2. Bệnh đốm nâu do nấm Alternaria passiflorae
*Biện pháp canh tác: Vệ sinh vườn, loại bỏ và tiêu hủy bộ phận mang bệnh, cắt tỉa những cành kém hiệu
quả để cây thông thoáng.
*Biện pháp hóa học: Sử dụng các thuốc hoạt chất Azoxystrobin, hỗn hợp Mancozeb + Metalaxyl, Chlorothalonil để phòng trừ, phun theo liều lượng khuyến cáo. Chú ý phun vào những đợt lá ra vào đầu mùa mưa. Nhưng phải đảm bảo thời gian cách ly thuốc khi thu hoạch.

3.Bệnh đốm xám do nấm Septoria passiflorae
*Biện pháp canh tác: Tiêu hủy các bộ phận lá, thân, và quả, gây hại nặng có thể làm rụng lá, rụng quả sớm dẫn đến giảm năng suất.
*Biện pháp hoá học: Sử dụng các loại thuốc có hoạt chất: Azoxystrobin; Mancozeb + Metalaxyl;
Cuprous Oxide … Phun theo liều lượng khuyến cáo của nhà sản xuất. Chú ý đảm bảo thời gian cách ly.
4.Bệnh thối hạch do nấm Sclerotinia sclerotiorum
*Biện pháp canh tác: Vệ sinh vườn trồng, tiêu huỷ tàn dư cây bệnh. Trồng mật độ hợp lý, tỉa bỏ bớt lá
già, lá gốc để tạo độ thông thoáng, tránh ẩm độ cao trong đất.
*Biện pháp hóa học: Có thể tham khảo dùng một số loại thuốc có hoạt chất Hexaconazole,… phun theo
liều lượng khuyến cáo của nhà sản xuất. Chú ý đảm bảo thời gian cách ly.
5.Bệnh héo rũ do nấm Fusarium oxysporum, Fusarium solani
*Biện pháp canh tác: Hạn chế việc tạo vết thương cho cây trong quá trình chăm sóc, bón phân, tỉa cành, làm cỏ, vệ sinh vườn luôn sạch sẽ, tránh động nước trên vườn và xung quanh gốc chanh dây. Thu gom và tiêu hủy cây bệnh.
*Biện pháp sinh học: Tăng cường sử dụng phân hữu cơ kết hợp với Trichoderma sp.
*Biện pháp hóa học: Khi bệnh xuất hiện trên vườn dùng Mancozeb + Metalaxyl, Fosetyl aluminium,….phun vào cổ rễ.
6.Bệnh do Phytophthora
*Biện pháp canh tác: Vườn ngoài đồng sản xuất nên tránh nhiễm Phytophthora thông qua việc sử dụng
mắt ghép sạch bệnh. Nếu có thể, công nhân và dụng cụ nên được sạch sẽ, không nhiễm bệnh, trước khi lọt vào vườn nên được khử trùng, đường đi nên có khử trùng bằng thuốc gốc đồng. Nguồn nước tưới từ kênh rạch, suối phải được quản lý và xử lý bệnh. Đất trồng phải được lên mô cao ráo, tơi xốp, thoát nước tốt, trồng với khoảng cách hợp lý (khi cây cho thu hoạch không giao tán với nhau), tránh độ ẩm cao ở phần gốc và nên sử lý thuốc trừ bệnh trước khi trồng. Kết hợp với việc tỉa cành tạo tán giúp cho cây được thông thoáng để hạn chế bệnh phát triển; tránh đọng nước trên vườn và xung quanh gốc cây, trồng theo phương pháp cải tiến (giàn chữ T) để giảm ẩm độ trên vườn. Điều chỉnh chế độ tưới nước cho phù hợp cũng là biện pháp để giảm sự tấn công của bệnh.
*Biện pháp sinh học: Đối với cây chanh dây có gốc tương đối lớn, chúng ta có thể sử dụng thuốc
Phosphonate (Agri phos) để bơm vào trong thân cây cũng có tác dụng phòng ngừa bệnh rất tốt. Sau mỗi 3 tháng bơm một lần. Vườn cây cây chanh dây nên bón nhiều phân hữu cơ và cung cấp nấm đối kháng
Trichoderma vào trong đất xung quanh gốc cây để nấm hoạt động và tiêu diệt các mầm bệnh là nấm đất còn tồn tại trong đất hay xác bã thực vật nằm trong đất. Bà con tham khảo về các sản phẩm vi sinh tại đây. Gốc cây cũng nên được quét vôi mỗi năm từ 1 đến 2 lần, vào cuối mùa nắng hay đầu mùa mưa và cuối mùa mưa, chiều cao của vết quét ít nhất là 50 cm kể từ gốc cây, xung quanh gốc nên rải vôi.
*Biện pháp hóa học: Khi trong vườn có cây bị bệnh, ta dùng dao cạo bỏ phần vỏ bị nhiểm và dùng thuốc
Ridomyl Gold hoặc Aliette, thuốc gốc đồng, Fosetum aluminium,… pha với liều lượng 20 g/lít nước rồi dùng cây cọ sơn bôi thuốc lên chổ đã cạo nhiều lần đến khi vết bệnh khô hẳn.
Trong giai đoạn cây cho trái cần phun ngừa định kỳ 10-15 ngày một lần để tránh bệnh xâm nhiểm làm trái bị thối bằng các loại thuốc như trên theo liều lượng khuyến cáo.
7.Bệnh do tuyến trùng Pratylenchus sp., Scutellonema truncatum, Helicotylenchus sp., Meloidogyne javanica
Bón phân cân đối, chọn giống tốt, cây giống không nhiễm tuyến trùng… vệ sinh vườn trồng.
Sử dụng một trong những loại thuốc có các hoạt chất như sau để tưới hoặc rải vào vùng rễ: Clinoptilolite (Map Logic), Chitosan (Stop, Kaido…), Cytokinin (Zeatin) (Sincocin)…xử lý theo liều lượng khuyến cáo.

III. Côn trùng gây hại

1. Nhện đỏ, nhện trắng

• Cắt bỏ những lá có mật số nhện qúa cao đã chớm bị vàng úa đem tiêu hủy.
• Có thể dùng máy bơm nước tưới vườn có áp suất mạnh để phun vào thân lá để rửa trôi bớt nhện.
• Do nhện có tính kháng thuốc rất mạnh nên khi phát hiện trên cây có nhiều nhện cần dùng luân phiên nhiều loại thuốc để hạn chế bớt áp lực gây kháng thuốc đối với nhện. Có thể sử dụng luân phiên bằng một trong những loại thuốc sau đây: Abamectin (Abatin, Abatox…), Emamectin benzoate (Tungmectin…), Pyridaben (Alfamite), Propargite (Comite…)…, (sử dụng theo khuyến cáo trên nhãn thuốc). Nên phun lặp lại lần 2 sau khi phun xịt lần 1 khoảng 7-10 ngày. Xịt ướt đều hai mặt của lá.

2. Bọ xít

• Dùng vợt tay để bắt bọ xít vào lúc sáng sớm hay chiều mát.
• Thường xuyên kiểm tra trái và những lá gần trái để phát hiện và thu gom ổ trứng của chúng đem tiêu huỷ. Nếu mật độ cao có thể sử dụng luân phiên một trong những loại thuốc như: Buprofezin (Applaud, Apolo…), Chlorantraniliprole + Thiamethoxam (Virtako), Acephate (BM Promax, Ansect…)…Liều lượng theo khuyến cáo.

3.Bọ trĩ

• Chăm sóc cây khỏe, bón phân, tưới tiêu, trừ cỏ… đúng yêu cầu kỹ thuật.
• Tưới phun mưa trực tiếp vào các bộ phận bị hại khi bọ trĩ rộ có thể giảm đáng kể tác hại của bọ trĩ. Hàng năm cần xới xáo, thu gom tàn dư để diệt nhộng. Bảo vệ thiên địch, chỉ sử dụng thuốc khi thật cần thiết, hạn chế sử dụng thuốc phổ rộng.
• Thường xuyên điều tra đồng ruộng tiến hành phòng trừ kịp thời. Có thể sử dụng thuốc hoạt chất Spinetoram (Radiant), Abamectin (Kuraba WP, Abatin…), Thiamethoxam (Actara), Acephate (BM Promax, Anitox)… Liều lượng theo khuyến cáo.

4.Ruồi đục trái

• Thu gom hết trái rơi rụng trong vườn đem chôn sâu dưới đất có rải thêm vôi bột để tiêu diệt hết trứng và dòi non còn nằm bên trong nhằm tránh lây lan. Không nên thu thập những trái bị hại để ủ đống mà phải đem đốt hoặc chôn sâu dưới 50cm.
• Thường xuyên vệ sinh vườn bằng cách cắt tỉa những cành, nhánh không cần thiết, tạo cho vườn luôn thông thoáng, sạch sẽ, hạn chế nơi trú ngụ của con trưởng thành.
• Có thể sử dụng biện pháp bao trái.
• Sử dụng bả SOFRI Protein thủy phân.

5.Sâu đục thân: Cần tạo hình và cắt tỉa nhánh được tiến hành thường xuyên.

• Quan sát kỹ các thân cây nếu có vết đục của sâu đục thân thì dùng dụng cụ rạch phần thân để bắt sâu, sau đó dùng bao nilon sạch buộc lại vết đã rạch, kể cả vết đục.
• Đối với cây bị hại nhẹ dùng thuốc phun kỹ lên thân cây như: Acephate (BM Promax), Chlorantraniliprole + Thiamethoxam (Virtako)…Liều lượng theo khuyến cáo.

6. Dế hại cây con

Sau khi trồng cây con, dùng bao che chung quanh cây con hoặc dùng một cốc nước mía bọc thân cây con lại để tránh dế cắn phá.
Có thể sử dụng để rải Diazinon (Vibasu…) chung quanh gốc cây con. Liều lượng theo khuyến cáo.

P/s: Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, Bà con cần hỗ trợ kĩ thuật có thể liên hệ trực tiếp với Thạch Trường An Gia Lai qua panpage hoặc số điện thoại 0985.34.72.82

Cảm ơn bà con đã luôn ủng hộ Thạch Trường An Gia Lai